ЖАСӨСПІРІМДЕР МЕН ЖАС ЕРЛЕР АРАСЫНДА РЕПРОДУКТИВТІК ДЕНСАУЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ. I-БӨЛІМ

Аңдатпа

Кіріспе: Ерлердің репродуктивтік денсаулығы — демографиялық тұрақтылық пен қоғамдық игіліктің маңызды құрамдас бөлігі. Қазіргі эпидемиологиялық зерттеулер ерлердің құнарлылығының төмендеуі үрдісін көрсетіп отыр, ал жасөспірімдік және жастық кезең репродуктивтік әлеуеттің қалыптасуы үшін аса осал кезең болып табылады. Ақпараттың жеткіліксіздігі, әлеуметтік кедергілер мен мамандандырылған медициналық көмектің шектеулі болуы ерлер денсаулығына төнетін қауіптерді күшейтеді. Мақсат: Жасөспірімдер мен жас ерлердің репродуктивтік денсаулығына әсер ететін негізгі факторларды бағалау, алдын алу және бұзылыстарды ерте түзету шараларына басымдық беру. Іздеу стратегиясы: Негізгі терминдер мен олардың синонимдерін анықтағаннан кейін соңғы он жылды қамтитын халықаралық (PubMed, Google Scholar, Embase) және отандық (Cyberleninka, e-Library) ғылыми дерекқорларында кешенді әдеби шолу жүргізілді. Таңдап алынған дереккөздер дәйексөз жиілігі бойынша бағаланып, аннотациялары зерттеу тақырыбына сәйкестігі тұрғысынан талданды. Іріктеу талаптарына сәйкес келетін зерттеулердің толық мәтіндері терең аналитикалық шолуға енгізілді. Іріктеу критерийлеріне тақырыптық сәйкестік, жарияланым тілі (ағылшын немесе орыс), 2015 жылдан бастап жарияланған болуы, сондай-ақ зерттеу түрлерінің кең спектрі — түпнұсқа және шолу мақалалар, жүйелі шолулар, метаанализдер, клиникалық ұсынымдар, монографиялар және конференция материалдары кірді. Нәтижелер мен қорытынды: Соңғы онжылдықтарда Қазақстанда ерлердің репродуктивтік бұзылыстарының, соның ішінде эректильді дисфункцияның, бедеуліктің және гормондық теңгерімсіздіктің таралуының тұрақты өсуі байқалуда. 25 000 ер адамды қамтыған ұлттық скрининг нәтижесінде ЭД 56,3%, репродуктивтік функция бұзылыстары 30,4%, ал ЖЖБИ 42,4% жағдайында анықталған. Жасөспірімдердің арасында урологиялық патология 90,3% жағдайда тіркелген, бұл ерте диагностиканың маңыздылығын көрсетеді. Ұлттық зерттеулер қала мен ауыл тұрғындарының 50%-дан астамында андроген тапшылығы мен жыныстық дисфункция белгілері бар екенін көрсетті. «Ерлер және репродуктивтік денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы жүзеге асырылғанына қарамастан, халықты қамту әлі де бытыраңқы сипатта қалып отыр, ал андрологиялық көмектің жүйелі түрде көрсетілуіне деген қажеттілік өсіп келеді.