ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ КӨРСЕТКІШІ МЕН КІСІ ӨЛТІРУ ДЕҢГЕЙІ АРАСЫНДАҒЫ ӨЗАРА БАЙЛАНЫС ЖӨНІНДЕГІ ТАЛҚЫЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.34689/qmwh0e47Кілт сөздер:
Қазақстан Республикасы, кісі өлтіру, жұмыссыздық, өзара байланыс, өлім, алдын алуАңдатпа
Негіздеме. Кісі өлтіру — қоғамдағы ең өзекті қылмыстардың бірі. Кісі өлтіруге итермелейтін қауіп-қатер факторларын және осы көрсеткіштің өсуіне ықпал ететін әлеуметтік жағдайларды анықтау, сол деректерге негізделген алдын алу шараларын талқылау маңызды. Мақсат. Жұмыссыздық кісі өлтіруге итермелейтін эмоцияларды күшейтуі мүмкін болжамын ұсыну. Материалдар мен әдістер. 1991 жылдың желтоқсанында тәуелсіздік алғаннан кейін қарқынды жаңғырып келе жатқан Қазақстан Республикасында кісі өлтірулер мен жұмыссыздық арасындағы байланыс сирек зерттелген. Біз 1992–2020 жылдар аралығындағы 29 жылдық кезеңде Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ) мен Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) жариялаған деректерді қолданып, жылдық кісі өлтіру коэффициентін (100 000 тұрғынға шаққанда) және жылдық жұмыссыздық деңгейін (%) талдадық. Көрсеткіштер арасындағы корреляция статистикалық әдістермен бағаланды. Нәтижелер. Қазақстандағы жылдық кісі өлтіру деңгейі елдің жылдық жұмыссыздық деңгейімен (ХЕҰ және ХВҚ деректері бойынша) айқын өзара байланыс көрсетті. Жұмыссыздықтың өсуі кісі өлтірулердің артуымен астасуы ықтимал. Қорытындылар. Жұмыссыздықпен және кісі өлтірумен айналысатын құрылымдар аталған құбылыстардың әрқайсысын барынша азайту үшін бірлесіп әрекет етуі тиіс. Елдегі жұмыссыздық коэффициентінің өзгерістерін, әсіресе оның қысқа мерзімді және тұрақты өсуін үздіксіз бақылау кісі өлтірулердің алдын алуға жәрдемдеседі.
Әдебиеттер тізімі
Inoue K., Seksenbayev N., Apbassova M., Toleuov E., Akkuzinova K., Karimova Zh., Moldagaliyev T., Ospanova N., Hirabayashi K., Hoshi M., Kawano N., Takeichi N., Noso Yo., Takeshita H., Murayama Yu., Fujita Ya., Apbassova S., Shabdarbayeva D., Chaizhunusova N., Dyussupov A. Discussion of the relationship between the unemployment item and the murder rate in the Republic of Kazakhstan // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (2), pp. 116-123. doi 10.34689/SH.2025.27.2.014
Иноуе K., Сексенбаев Н., Апбасова М., Төлеуов Е., Аккузинова К., Каримова Ж., Молдагалиев Т., Оспанова Н., Хирабаяси К., Хоши М., Кавано Н., Такеичи Н., Носо Ё., Такэшита Х., Мураяма Ю., Фуджита Я., Апбасова С., Шабдарбаева Д., Чайжунусова Н., Дюсупов А. Обсуждение взаимосвязи между уровнем безработицы и показателем убийств в Республике Казахстан // Наука и Здравоохранение. 2025. Т.27 (2), С. 116–123. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.014
Иноуе K., Сексенбаев Н., Апбасова М., Төлеуов Е., Аккузинова К., Каримова Ж., Молдагалиев Т., Оспанова Н., Хирабаяси К., Хоши М., Кавано Н., Такеичи Н., Носо Ё., Такэшита Х., Мураяма Ю., Фуджита Я., Апбасова С., Шабдарбаева Д., Чайжунусова Н., Дюсупов А. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық көрсеткіші мен кісі өлтіру деңгейі арасындағы өзара байланыс жөніндегі талқылау // Ғылым және Денсаулық. 2025. Т.27 (2), Б. 116-123. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.014
Жүктеулер
Жарияланды
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.