SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ БАЙЛАНЫСТЫ АУРУЛАРҒА ГЕНЕТИКАЛЫҚ БЕЙІМДІЛІК: ҚАЗІРГІ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/v89dk261

Кілт сөздер:

генетикалық бейімділік, радиосезімталдық, иондаушы сәулелену, геном бойынша ассоциациялық зерттеулер (GWAS)

Аңдатпа

Бұл шолудың мақсаты — радиосезімталдықтың генетикалық детерминанттары туралы қазіргі білімді жинақтау, кандидат гендерге және геном бойынша ассоциациялық зерттеулерге (GWAS) негізделген нәтижелерге назар аудару, сондай-ақ олардың клиникалық маңызын талқылау. Әдістер: Сәулеленудің әсерінен туындайтын салдарлармен байланысы бар генетикалық полиморфизмдерді сипаттайтын әдебиеттерге талдау жүргізілді. Негізгі назар ДНҚ қалпына келтіру, жасушалық циклді реттеу, тотығу стрессіне жауап және тіндердің қайта құрылуы процестеріне қатысатын гендерге аударылды. Нәтижелер: XRCC1, XRCC3, TP53, TGFβ1 және SOD2 сияқты гендердегі полиморфизмдер сәулеге жоғары сезімталдықпен және жағымсыз әсерлердің жоғары қаупімен байланысты. GWAS зерттеулері TANC1, RAD51L1, KIF26B сияқты жаңа локустарды анықтады, олар қалыпты тіндердің уыттылығымен және екінші реттік қатерлі ісіктермен байланысты. Дегенмен, бұл нәтижелердің көпшілігін әртүрлі популяциялар мен клиникалық жағдайларда қосымша растау қажет. Қорытынды: Сәулеге генетикалық бейімділікті түсіну — жекелендірілген радиотерапияны дамыту және қоғамдық денсаулықты қорғау стратегияларын жетілдіру үшін өте маңызды. Алдағы зерттеулер көпгендік модельдерге, функционалдық растауға және генетикалық ақпаратты клиникалық және кәсіптік практикаға этикалық енгізуге басымдық беруі тиіс.

Автор өмірбаяндары

  • Алтай Дюсупов

    Doctor of Medical Sciences, Professor, Chairman of the Board – Rector NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0003-0875-1020;

  • Владлена Сабитова

    NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-5893-3618

  • Асель Байбусинова

    PhD, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0003-3447-6245; 

  • Аскар Касымов

    Vice-Rector for Strategy and Social Development, NJSC "Shakarim University of Semey", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-1983-6508

  • Алексей Кливенко

    Head of the Scientific Center for Radioecological Research, NJSC "Shakarim University of Semey", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-8971-686X

  • Мадина Абенова

    PhD, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-4219-5737;

  • Диана Ыгыева

    NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-8391-8842;

  • Саулеш Апбасова

    NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-6981-5441;

  • Мурат Лепесбаев

    Resident, Department of Forensic Medicine, JSC "Astana Medical University", Astana, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0009-0006-9810-9232; 

  • Аяулым Есентаева

    NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan ORCID: –; 

  • Айнаш Оразалина

    Candidate of Biological Sciences, Associate Professor, Head of the Department of Molecular Biology and Medical Genetics named after Academician of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan T.K. Raisov, NJSC «Semey Medical University», phone; +7-777-235-47-72; e-mail: ainash.orazalina@smu.edu.kz; https://orcid.org/0000- 0003-4594-0138; Semey, Kazakhstan;

  • Галия Алибаева

    Deputy Director for Medical Affairs and Strategic Development, Emergency Medical Hospital of Semey, Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-1503-4663;

  • Гульшара Абильдинова

    Doctor of Medical Sciences, Head of the Laboratory of Personalized Genomic Diagnostics, Hospital of the Medical Center of the Administration of the President of the Republic of Kazakhstan, Astana, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0003-0543-9568

  • Дария Шабдарбаева

    Doctor of Medical Sciences, Professor, Vice-Rector for Science and Strategic Development, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-9463-1935

  • Меруерт Масабаева

    PhD, Associate Professor, Chief Researcher, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-8240-361X

  • Людмила Пивина

    MD, Professor, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-8035-4866;

  • Андрей Орехов

    PhD, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-7201-1399

  • Александра Липихина

    PhD, Deputy Director for Research, Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0001-6980-999X

  • Жанаргуль Смаилова

    Candidate of Medical Sciences, Associate Professor, Vice-Rector for Academic and Educational Work, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-4513-4614

  • Рауана Кисина

    PhD student, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-1503-4663;

  • Найля Чайжунусова

    Doctor of Medical Sciences, Professor, NJSC "Semey Medical University", Semey, Republic of Kazakhstan. https://orcid.org/0000-0002-6660-7118.

Әдебиеттер тізімі

Dyussupov A.A., Abildinova G.Zh., Shabdarbayeva D.M., Massabayeva M.R., Pivina L.M., Orekhov A.Yu., Lipikhina A.V., Smailova Zh.K., Kisina R., Alibayeva G.A., Orazalina A.S., Yesentayeva A.M., Sabitova V.R., Baibussinova A.Zh., Qasymov A.B., Klivenko A., Abenova M.B., Ygyyeva D.G, Apbasova S.A., Lepesbayev M.N., Shaizhunussova N.Zh. Genetic susceptibility to radiation-related diseases: a review of current literature // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (2), pp. 145-153. doi 10.34689/SH.2025.27.2.017

Дюсупов А.А., Абильдинова Г.Ж., Шабдарбаева Д.М., Масабаева М.Р., Пивина Л.М., Орехов А.Ю., Липихина А.В., Смаилова Ж.К., Кисина Р., Алибаева Г.А., Оразалина А.С., Есентаева А.М., Сабитова В.Р., Байбусинова А.Ж., Касымов А., Кливенко А., Абенова М.Б., Ыгыева Д., Апбасова С.А., Лепесбаев М., Чайжунусова Н.Ж. Генетическая предрасположенность к заболеваниям, связанным с радиационным воздействием: обзор современной литературы // Наука и Здравоохранение. 2025. Т.27 (2), С. 145–153. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.017

Дюсупов А.А., Абильдинова Г.Ж., Шабдарбаева Д.М., Масабаева М.Р., Пивина Л.М., Орехов А.Ю., Липихина А.В., Смаилова Ж.К., Кисина Р., Алибаева Г.А., Оразалина А.С., Есентаева А.М., Сабитова В.Р., Байбусинова А.Ж., Касымов А., Кливенко А., Абенова М.Б., Ыгыева Д., Апбасова С.А., Лепесбаев М., Чайжунусова Н.Ж. Радиациялық әсерге байланысты ауруларға генетикалық бейімділік: қазіргі әдебиеттерге шолу // Ғылым және Денсаулық. 2025. Т.27 (2), Б.145–153. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.017

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-05

Журналдың саны

Нөмір 27 № 2 (2025): Шығарылым 2

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ БАЙЛАНЫСТЫ АУРУЛАРҒА ГЕНЕТИКАЛЫҚ БЕЙІМДІЛІК: ҚАЗІРГІ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(2), 145-153. https://doi.org/10.34689/v89dk261

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

1 2 3 4 5 > >> 

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 54

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.